Żydzi od strony kulturowej.

    Żydzi jak każdy inny naród posiadali swoje tradycje, zwyczaje, język.

   Jeśli chodzi o język, to żydzi posługiwali się hebrajskim oraz jidysz. Oprócz języka mieli także swoją oddzielną religię tj, judaizm. Czyli religię, która opiera się w większości na Starym Testamencie, oraz odrzuca Jezusa jako Boga -w co wierzą już chrześcijanie. Z ich wiarą wiążą
się także tradycje i zwyczaje.

   Przechodząc do tradycji, na ten temat jest wiele, jednak tu opiszę te główne.

Po pierwsze najpierw trzeba wspomnieć o tym, że w kulturze żydowskiej mężczyźni są ważniejsi
niż kobiety, ale i one pełnią pewną rolę w życiu społecznym.

Narodziny

   Kobiety, które właśnie urodziły traktuje się z dużą ostrożnością. Każe zostać w łóżku i opiekuję
się nimi przez pewien czas. Jeśli urodzi się dziewczynka nadaje się jej imię gdy ojciec zostaje wywołany do czytania Tory w synagodze. Natomiast w przypadku narodzin chłopca rodzina wyczekuje ósmego dnia po narodzinach chłopca, w którym odbywa się uroczystość obrzezania wraz z nadaniem imienia chłopcu. Po  uroczystości powinna odbyć się uczta na cześć nowego dziecka.

 Bar Micwa

widać tu tefilin. jeden na głowie, a drugie
na lewym ręku

   Uroczystość ta jest przełomowym momentem w życiu każdego żydowskiego chłopca. W pierwszy Szabat po 13 urodzinach świętuje się wejście chłopca w dorosłość. Od tego momentu chłopiec odpowiadał za siebie, obowiązywały
go wszelkie nakazy i musiał nakładać do modlitwy tefilin -
są to dwa czarne pudełeczka, w którym znajdują się cztery ustępy Tory, ręcznie przepisane w języku hebrajskim. Pudełeczka nosi się przywiązane rzemieniem do czoła i lewego ramienia.

   Podczas ceremonii nowo przyjęty chłopiec czyta fragment Tory na ten dzień, oraz jest zobowiązany wygłosić własny komentarz to fragmentu. Obrzędowi towarzyszy również uroczysta uczta.

- język narodowy; religia; tradycja i zwyczaje ;strój narodowy, pieśni, potrawy;

Bat Micwa

    Pod koniec XIX w. wprowadzono ceremonię odpowiadającą obrzędowi bar micwa,
lecz przeznaczoną dla dziewcząt. Następuje ona po ukończeniu przez dziewczynkę 12 lat.
   We współczesnej synagodze reformowanej, w pierwszą sobotę po urodzinach, dwunastolatka odczytuje fragment Tory w synagodze.
   Wyznawcy judaizmu ortodoksyjnego urządzają najczęściej uroczystość dla grupy dziewcząt, podczas której odczytują psalmy lub inne teksty religijne (w judaizmie ortodoksyjnym przyjęto,
iż kobiety nie powinny studiować Tory). Odbywa się również przyjęcie w gronie rodziny
i znajomych.

Narzeczeństwo i małżeństwo

    Zgodnie z zasadami judaizmu zawarcie związku małżeńskiego i posiadanie dzieci jest powinnością każdego mężczyzny- we współczesnym świecie ta zasada mogła nieco zmaleć na znaczeniu. Jednak dawniej osoby niezamężne czy nieżonate nie cieszyły się szacunkiem.

   W przeszłości w doborze partnera pomagali swaci, którzy kojarzyli ze sobą pary i rozmawiali
z rodzicami na ten temat. Często narzeczeni nie znali się wcale, ale gdy rodzice wyrazili zgodę
na zaproponowanego przez swata kandydata, umawiano ich na spotkanie, ale przy spotkaniu musiał być ktoś jeszcze. Jeśli wszystko przebiegło pomyślnie i oboje zgodzili się, spisywano akt zaręczyn
i omawiano kwestie majątkowe. 

   Dziś już o ślubie decydują narzeczeni argumentując swoje chęci miłością, a nie np, sprawami majątkowymi. 

   Za szczególnie szczęśliwe dni do zawarcia związku małżeńskiego zwyczajowo uważa się wtorek
i piątek. Panna młoda i pan młody przed uroczystością zaślubin znajdują się w oddzielnych pomieszczeniach, gdzie odbywają się przyjęcia dla każdego z nich. Para młoda traktowana jest tego dnia niczym para królewska. Pannie młodej składane są życzenia i gratulacje, a w pomieszczeniu
z panem młodym śpiewane są pieśni. Potem wraz z orszakiem pan młody przychodzi do panny młodej, której nie widział przez parę dni, i nakłada jej uroczyście biały welon. Później oboje udają się -nadal oddzielnie- do dziedzińca synagogi i tam dalej odbywa się uroczystość zaślubin. Po ślubie jest także wesele. 

Żydowski dom

   Dom to bardzo ważne miejsce dla każdego Żyda. Nie różni się on niczym od domu osób związanych z inną kulturą, poza kilkoma szczegółami. 

   Pierwszym i najbardziej charakterystycznym jest obecność mezuzy, a więc małego pudełeczka wykonanego z drewna lub metalu i umieszczanego na framudze, przy drzwiach wejściowych domu.

Często również przy wejściach do poszczególnych pokoi, bowiem znajdować powinna się ona
w odrzwiach pomieszczeń zamieszkiwanych i używanych przez Żydów (za wyjątkiem łazienki, toalety, kuchni, pokoju maleńkich dzieci). Wewnątrz mezuzy znajduje się pergamin z tekstami
z Tory. Wchodząc do domu Żydzi całują mezuzę na znak szacunku. Swoją obecnością w domu ma stanowić ona zewnętrzny wyraz wiary oraz przypominać o szacunku względem Boga i jego obecności. 

 

    W niektórych żydowskich domach spotkać można mizrach. To tablica umieszczana na wschodniej ścianie domu, która ma wskazać kierunek Jerozolimy. Ozdobiona albo wizerunkiem Świętego Miasta, albo inną symboliczną ornamentyką.

   W tradycyjnym żydowskich domu nie może zabraknąć przedmiotów wykorzystywanych podczas świąt. Przykładem tego jest np. talerz sederowy (używany podczas sederowej kolacji w święto Paschy) lub świeczniki do palenia świec w szabat, balsamiki, serwetki do przykrywania chałki (bułki spożywanej w czasie Paschy) itp.

    Jeśli w żydowskim domu zachowywana jest zasada koszerności jedzenia, często spotkać można tam dwa oddzielne komplety naczyń do potraw mięsnych i mlecznych. Według zasad koszerności dopuszczone jest do spożywania mięso zwierząt posiadających "rozszczepione kopyto"
i przeżuwających, stworzeń wodnych posiadających płetwy i łuski, niektórych gatunków ptaków. Szczegółowo określone są zasady uboju zwierząt: zwierzęta muszą być zabijane w rytualny sposób przez wykwalifikowanego rzezaka; nie są dozwolone do spożywania zwierzęta padłe lub ze skazą. Dozwolone jest mleko i jaja pochodzące od zwierząt, których mięso jest koszerne, miód i inne produkty. Owoce powinny pochodzić z drzew mających co najmniej trzy lata. Zdarza się, że
w bogatych domach kuchnia podzielona jest na dwie części, aby produkty nie stykały się ze sobą

Śmierć i pogrzeb

   Kiedy wiadomo już, że człowiek bliski jest śmierci, nie jest dobrze, aby pozostawał on sam. Jeśli osoba jest przytomna i świadoma sytuacji, powinna modlić się słowami Szema Israel (Słuchaj Izraelu), a jeśli nie jest w stanie tego uczynić, winni go zastąpić obecni przy nim.

   Według judaizmu śmierć uważana jest za skutek grzechu Adama. Zgodnie z wierzeniami ludzkie życie przerywane jest przez anioła śmierci, na którego widok ludzie otwierają usta, a ten wpuszcza w nie kroplę trucizny. Wierzący w tę opowieść przyjęli wylewać z domu zmarłego wszystek wody, aby nie ryzykować, iż mogła się do niej dostać część trucizny. Po śmierci ciało zmarłego jest myte
 i namaszczane i zawijane w całun. Tradycyjnie szczególnie dawniej ustawiano przy ciele świece –
im większa liczba światła paliła się nad zmarłym – tym większy był to wyraz szacunku. Do momentu pogrzebu przy zmarłym czuwa rodzina. Należy jednak unikać studiowana świętych pism w jego obecności, aby nie urazić zmarłego wykonywaniem czynności, na które on nie może już sobie pozwolić.

Wraz z ciałem w grobie religijnego mężczyzny umieszcza się jego tałes – czyli chustę używaną podczas modlitw. Na znak śmierci ucina się jeden z jej cyces (pleciony sznur wszyty w róg chusty). W ten sposób zwalnia to zmarłego z obowiązków modlitw. Tradycyjnie pochówkiem zmarłych zajmowały się Chewra Kedisza – bractwa pogrzebowe. To bractwo dbało o spełnienie wszystkich zwyczajów, zapewnienie trumny i grobu dla zmarłego etc.

 

   Podczas pogrzebu za ciałem zmarłego idą najbliżsi krewni. Pomoc w niesieniu jest wielkim zaszczytem, szczególnie gdy chowana jest osoba znana i poważana. Przyjęło się, że podczas ceremonii do puszki, z którą chodzą przedstawiciele bractwa, zbiera się datki na pogrzeb następnej osoby z gminy, którą Bóg powoła do siebie. Ciało składa się w pozycji leżącej, z rękami wzdłuż ciała w trumnie. Wygłasza się modlitwę i mowę na cześć zmarłego. W grobie według zwyczaju powinna znaleźć się garść ziemi z Palestyny. Podczas pogrzebu najbliżsi zmarłego nacinają swoje ubranie jako symbol rozdarcia szat, a po 30 dniach je zaszywają. Przyjęto jednak, że w przypadku śmierci rodziców, rozdarcie zaszywane jest po roku. Współcześnie najczęściej żałobę okazuje
się symbolicznym nadrywaniem klap płaszcza. Dawniej mężczyzn i kobiety chowano w oddzielnych częściach cmentarza. Z czasem zwyczaj ten odszedł w niepamięć. Po kondolencjach złożonych przez uczestników uroczystości, rodzina powraca do domu inną drogą niż przybyła na cmentarz. Przed wejściem do mieszkania należy umyć ręce, ponieważ obszar cmentarza uważany jest za nieczysty.

W domu krewni pozostający w żałobie zasiadają na niskich stołeczkach, i podczas siedem dni skupiają się na odmawianiu modlitw. W tym czasie jedzenie (postne) przynoszą im sąsiedzi.
W mieszkaniu zasłaniano i odwracano lustra.

Według zwyczaju groby bliskich zmarłych odwiedza się w rocznicę ich śmierci i przed świętem Rosz Ha-szana. Również w synagodze zapala się ten dni świece za dusze zmarłych. Na grobach jako symbol pamięci pozostawia się małe kamyczki.