Żydzi jak każdy inny naród posiadali swoje tradycje, zwyczaje, język.
Jeśli chodzi o język, to żydzi posługiwali się hebrajskim oraz jidysz. Oprócz języka mieli także swoją oddzielną religię tj, judaizm. Czyli religię, która opiera się w większości na Starym Testamencie, oraz odrzuca Jezusa jako Boga -w co wierzą już chrześcijanie. Z ich wiarą wiążą
się także tradycje i zwyczaje.
Przechodząc do tradycji, na ten temat jest wiele, jednak tu opiszę te główne.
Po pierwsze najpierw trzeba wspomnieć o tym, że w kulturze żydowskiej mężczyźni są ważniejsi
niż kobiety, ale i one pełnią pewną rolę w życiu społecznym.
Kobiety, które właśnie urodziły traktuje się z dużą ostrożnością. Każe zostać w łóżku i opiekuję
się nimi przez pewien czas. Jeśli urodzi się dziewczynka nadaje się jej imię gdy ojciec zostaje wywołany do czytania Tory w synagodze. Natomiast w przypadku narodzin chłopca rodzina wyczekuje ósmego dnia po narodzinach chłopca, w którym odbywa się uroczystość obrzezania wraz z nadaniem imienia chłopcu. Po uroczystości powinna odbyć się uczta na cześć nowego dziecka.
Bar Micwa
 |
widać tu tefilin. jeden na głowie, a drugie
na lewym ręku |
Uroczystość ta jest przełomowym momentem w życiu każdego żydowskiego chłopca. W pierwszy Szabat po 13 urodzinach świętuje się wejście chłopca w dorosłość. Od tego momentu chłopiec odpowiadał za siebie, obowiązywały
go wszelkie nakazy i musiał nakładać do modlitwy tefilin -
są to dwa czarne pudełeczka, w którym znajdują się cztery ustępy Tory, ręcznie przepisane w języku hebrajskim. Pudełeczka nosi się przywiązane rzemieniem do czoła i lewego ramienia.
Podczas ceremonii nowo przyjęty chłopiec czyta fragment Tory na ten dzień, oraz jest zobowiązany wygłosić własny komentarz to fragmentu. Obrzędowi towarzyszy również uroczysta uczta.
- język narodowy; religia; tradycja i zwyczaje ;strój narodowy, pieśni, potrawy;
Pod koniec XIX w. wprowadzono ceremonię odpowiadającą obrzędowi bar micwa,
lecz przeznaczoną dla dziewcząt. Następuje ona po ukończeniu przez dziewczynkę 12 lat.
We współczesnej synagodze reformowanej,
w pierwszą sobotę po urodzinach, dwunastolatka odczytuje fragment Tory w synagodze.
Wyznawcy judaizmu ortodoksyjnego urządzają najczęściej uroczystość dla grupy dziewcząt,
podczas której odczytują psalmy lub inne teksty religijne (w judaizmie ortodoksyjnym
przyjęto,
iż kobiety nie powinny studiować Tory). Odbywa się również przyjęcie w gronie
rodziny
i znajomych.
Narzeczeństwo i małżeństwo
Zgodnie z zasadami judaizmu zawarcie związku małżeńskiego i posiadanie dzieci jest powinnością każdego mężczyzny- we współczesnym świecie ta zasada mogła nieco zmaleć na znaczeniu. Jednak dawniej osoby niezamężne czy nieżonate nie cieszyły się szacunkiem.
W przeszłości w doborze partnera pomagali swaci, którzy kojarzyli ze sobą pary i rozmawiali
z rodzicami na ten temat. Często narzeczeni nie znali się wcale, ale gdy rodzice wyrazili zgodę
na zaproponowanego przez swata kandydata, umawiano ich na spotkanie, ale przy spotkaniu musiał być ktoś jeszcze. Jeśli wszystko przebiegło pomyślnie i oboje zgodzili się, spisywano akt zaręczyn
i omawiano kwestie majątkowe.
Dziś już o ślubie decydują narzeczeni argumentując swoje chęci miłością, a nie np, sprawami majątkowymi.
Za szczególnie szczęśliwe dni do zawarcia związku małżeńskiego zwyczajowo uważa
się wtorek
i piątek. Panna młoda i pan młody przed uroczystością zaślubin znajdują się
w oddzielnych pomieszczeniach, gdzie odbywają się przyjęcia dla każdego z nich. Para młoda
traktowana jest tego dnia niczym para królewska. Pannie młodej składane są życzenia i gratulacje, a w pomieszczeniu
z panem młodym śpiewane są pieśni. Potem wraz z orszakiem pan młody przychodzi do panny młodej, której nie widział przez parę dni, i nakłada jej uroczyście biały welon. Później oboje udają się -nadal oddzielnie- do dziedzińca synagogi i tam dalej odbywa się uroczystość zaślubin. Po ślubie jest także wesele.
Dom to bardzo ważne miejsce dla każdego Żyda. Nie różni się on niczym od domu osób związanych z inną kulturą,
poza kilkoma szczegółami.
Pierwszym i najbardziej charakterystycznym jest obecność
mezuzy, a więc małego pudełeczka wykonanego z drewna lub metalu i umieszczanego
na framudze, przy drzwiach wejściowych domu.
Często również przy wejściach
do poszczególnych pokoi, bowiem znajdować powinna się ona
w odrzwiach pomieszczeń
zamieszkiwanych i używanych przez Żydów (za wyjątkiem łazienki, toalety, kuchni, pokoju
maleńkich dzieci). Wewnątrz mezuzy znajduje się pergamin z tekstami
z Tory. Wchodząc do domu Żydzi całują mezuzę na znak
szacunku. Swoją obecnością w domu ma stanowić ona zewnętrzny wyraz wiary
oraz przypominać o szacunku względem Boga i jego obecności.
W niektórych żydowskich domach spotkać można mizrach. To tablica umieszczana na
wschodniej ścianie domu, która ma wskazać kierunek Jerozolimy. Ozdobiona albo wizerunkiem
Świętego Miasta, albo inną symboliczną ornamentyką.
W tradycyjnym żydowskich domu nie może zabraknąć przedmiotów
wykorzystywanych podczas świąt. Przykładem tego jest np. talerz sederowy (używany
podczas sederowej kolacji w święto Paschy) lub świeczniki do palenia świec w szabat,
balsamiki, serwetki do przykrywania chałki (bułki spożywanej w czasie Paschy) itp.
Jeśli w żydowskim domu zachowywana jest zasada koszerności jedzenia, często spotkać można tam dwa oddzielne komplety naczyń do potraw mięsnych
i mlecznych. Według zasad koszerności dopuszczone jest do spożywania mięso zwierząt posiadających "rozszczepione kopyto"
i przeżuwających, stworzeń wodnych posiadających
płetwy i łuski, niektórych gatunków ptaków. Szczegółowo określone są zasady uboju
zwierząt: zwierzęta muszą być zabijane w rytualny sposób przez wykwalifikowanego
rzezaka; nie są dozwolone do spożywania zwierzęta padłe lub ze skazą. Dozwolone jest
mleko i jaja pochodzące od zwierząt, których mięso jest koszerne, miód i inne produkty.
Owoce powinny pochodzić z drzew mających co najmniej trzy lata. Zdarza się, że
w bogatych domach kuchnia podzielona jest na dwie części, aby
produkty nie stykały się ze sobą
Kiedy wiadomo już, że człowiek bliski jest śmierci, nie jest dobrze, aby pozostawał
on sam. Jeśli osoba jest przytomna i świadoma sytuacji, powinna modlić się słowami Szema
Israel (Słuchaj Izraelu), a jeśli nie jest w stanie tego uczynić, winni go zastąpić obecni przy
nim.
Według judaizmu śmierć uważana jest za skutek grzechu Adama. Zgodnie
z wierzeniami ludzkie życie przerywane jest przez anioła śmierci, na którego widok ludzie
otwierają usta, a ten wpuszcza w nie kroplę trucizny. Wierzący w tę opowieść przyjęli
wylewać z domu zmarłego wszystek wody, aby nie ryzykować, iż mogła się do niej dostać
część trucizny. Po śmierci ciało zmarłego jest myte
i namaszczane i zawijane w całun.
Tradycyjnie szczególnie dawniej ustawiano przy ciele świece –
im większa liczba światła
paliła się nad zmarłym – tym większy był to wyraz szacunku. Do momentu pogrzebu przy
zmarłym czuwa rodzina. Należy jednak unikać studiowana świętych pism w jego obecności,
aby nie urazić zmarłego wykonywaniem czynności, na które on nie może już sobie pozwolić.
Wraz z ciałem w grobie religijnego mężczyzny umieszcza się jego tałes – czyli chustę
używaną podczas modlitw. Na znak śmierci ucina się jeden z jej cyces (pleciony sznur wszyty
w róg chusty). W ten sposób zwalnia to zmarłego z obowiązków modlitw. Tradycyjnie
pochówkiem zmarłych zajmowały się Chewra Kedisza – bractwa pogrzebowe. To bractwo
dbało o spełnienie wszystkich zwyczajów, zapewnienie trumny i grobu dla zmarłego etc.
Podczas pogrzebu za ciałem zmarłego idą najbliżsi krewni. Pomoc w niesieniu jest
wielkim zaszczytem, szczególnie gdy chowana jest osoba znana i poważana. Przyjęło się, że
podczas ceremonii do puszki, z którą chodzą przedstawiciele bractwa, zbiera się datki na
pogrzeb następnej osoby z gminy, którą Bóg powoła do siebie.
Ciało składa się w pozycji leżącej, z rękami wzdłuż ciała w trumnie. Wygłasza się modlitwę i
mowę na cześć zmarłego. W grobie według zwyczaju powinna znaleźć się garść ziemi z Palestyny. Podczas pogrzebu najbliżsi zmarłego nacinają swoje ubranie jako symbol
rozdarcia szat, a po 30 dniach je zaszywają. Przyjęto
jednak, że w przypadku śmierci rodziców, rozdarcie zaszywane jest po roku. Współcześnie
najczęściej żałobę okazuje
się symbolicznym nadrywaniem klap płaszcza. Dawniej mężczyzn
i kobiety chowano w oddzielnych częściach cmentarza. Z czasem zwyczaj ten odszedł
w niepamięć. Po kondolencjach złożonych przez uczestników uroczystości, rodzina powraca
do domu inną drogą niż przybyła na cmentarz. Przed wejściem do mieszkania należy umyć
ręce, ponieważ obszar cmentarza uważany jest za nieczysty.
W domu krewni pozostający w żałobie zasiadają na niskich stołeczkach, i podczas
siedem dni skupiają się na odmawianiu modlitw. W tym czasie jedzenie (postne) przynoszą
im sąsiedzi.
W mieszkaniu zasłaniano i odwracano lustra.
Według zwyczaju groby bliskich zmarłych odwiedza się w rocznicę ich śmierci
i przed świętem Rosz Ha-szana. Również w synagodze zapala się ten dni świece za dusze
zmarłych. Na grobach jako symbol pamięci pozostawia się małe kamyczki.
